کتابی با بیش از دویست نویسنده

اردیبهشت امسال شانزدهمین جلد از «فرهنگنامهء کودکان و نوجوانان» را - که به تازگی منتشر شده بود - مشتاقانه از غرفهء فرهنگنامه در نمایشگاه کتاب تهران خریدم و به همت همهء گرامیانی که سهمی در انتشار این اثر دارند درود فرستادم. کسانی که با کار مرجع‌نویسی آشنایی دارند به خوبی می‌دانند که انتشار کتاب مرجع اساساً کاری سترگ و دشوار است. بویژه اگر قرار باشد استانداردها در آن رعایت شود و محصولی مستند و معتبر پدید آید، آنگاه به رسالتی خطیر تبدیل خواهد شد. به همین سبب تولید آثار مرجع معمولاً سال‌ها طول می‌کشد و به سرمایه‌گذاری فراوان نیاز دارد. حال تصور کنید سازمانی مردم‌نهاد مثل «شورای کتاب کودک» که از حمایت دولتی بی‌بهره است، می‌خواهد با تکیه بر همکاری داوطلبانه جمعی از مشتاقان، منبع مرجعی به گستردگی و جامعیت فرهنگنامه تولید کند. بدیهی است که این کار به مراتب دشوارتر خواهد شد. اما اکنون که شانزدهمین جلد آن راهی بازار نشر شده می‌توان به روشنی دید که به کمک «خرد جمعی» و «خدمت داوطلبانه» می‌توان بر این دشواری‌ها غلبه کرد. انتشار این فرهنگنامه مصداقی از توانمندی سازمان‌های مردم‌نهاد است که اگر هر یک به درستی هدایت و مدیریت شوند، می‌توانند منشاء خدمات ارزشمند باشند.

 اکنون که این یادداشت را می‌نویسم جلد شانزدهم فرهنگنامه روی میز کارم است. این جلد در بر گیرندهء بخش پایانی مقاله‌های حرف «ز»، از زو تا زیور، حرف «ژ» از ژاپن تا ژیمناستیک و بخش بزرگی از مقاله‌های حرف «س»، از سائوتومه و پرنسیپ تا سودان جنوبی است. بر اساس آنچه در پیشگفتار آمده، این جلد شامل ۲۵۲ مقاله، ۴۴ مدخل ارجاعی، ۶۰۱ تصویر، ۲۹ نقشه و ۶۵ جدول و نمودار است. مروری بر فهرست اسامی کسانی که هر یک سهمی در تولید این اثر دارند، نشان می‌دهد حدود پانصد نفر در انتشار این جلد مشارکت داشته‌اند که بیش از دویست نفرشان نویسندگان و ویراستاران مقاله‌های آن هستند. ادامه در لیزنا.